به گزارش خبرنگار كتاب و ادبيات فارس، شعر جوان انقلاب را هم مي‌توان شعر جواني تعريف كرد كه به موضوع تقريبا نوپايي به نام انقلاب اسلامي مي‌پردازد و از سوي ديگر مي‌توان اين مفهوم را شعر شاعران جواني تعريف كرد كه درباره موضوع انقلاب اسلامي شعر مي‌گويند. هدف ما از شعر جوان انقلاب و سلسله مصاحبه‌هايي كه از اين پس با اين موضوع مي آيد مفهوم دوم يعني شعر شاعران جواني است كه درباره انقلاب شعر مي‌سرايند و بررسي كارنامه شعري شاعران جوان ما به خصوص نسل سومي‌هايي است كه در محيط انقلاب اسلامي باليده‌اند و اكنون درباره اين موضوع دست به آفرينش‌هاي ادبي مي‌زنند. ما در اين مصاحبه‌ها هم به سراغ پيشكسوتان شعر و ادب مي‌رويم و نظرشان را درباره كارنامه شعري شاعران جوان درباره انقلاب اسلامي پرسيم و هم ميان خود جوان‌ترهاي شاعر مي‌رويم تا به خودشان نمره بدهند. براي شروع سراغ سعيد بيابانكي رفتيم و از او درباره شعر جوان انقلاب اسلامي و مشخصات آن پرسيديم. اين مصاحبه خواندني به شرح زير است:
اگر ما شعر جوان انقلاب را شعري تعريف كنيم كه شاعران جوان مشخصا درباره موضوع انقلاب اسلامي شعر مي‌گويند، اين شعر چه مشخصاتي دارد و نظر شما درباره شعر جوان انقلاب چيست؟
شعر انقلاب، به شعري اطلاق مي‌شود كه گفتمان انقلاب در آن معلوم باشد بازتابي از گفتمان انقلاب بايد در شعر انقلاب باشد و تقريبا مي‌شود گفت شعر انقلاب مطالبه همه‌آرمان‌ها و خواست‌هايي است كه مردم سال 57 به خاطر آنها انقلاب كردند.
اين مطالبات يك جورهايي لباس هنري پوشيده، لباس ادبي بر تن خودش كرده و در شعر انقلاب بروز كرده است. به اين، شعر انقلاب مي‌گويند حالا مفاهيم بزرگ و آرماني مثل ايثار، مثل شهادت، مثل رهايي، مثل آزادي، مثل پايداري، مثل انتظار و ديگر مفاهيم همه در شعر انقلاب هست.
**مفاهيم بزرگ و آرماني با شعر انقلاب شناسنامه‌دار شدند
البته اين مفاهيم در شعر فارسي قبلا هم بوده است منتها در شعر انقلاب هم برجسته شده و هم شناسنامه پيدا كرده است. يعني هم به لحاظ كمي و هم به لحاظ كيفي نمي‌توان شعر بعد از انقلاب را با شعر پيش از انقلاب قياس كرد. فكر ميكنم جرقه اين گونه شعر، كه شعري آرمان خواه و ترقي‌خواه است و دوش به دوش مردم حركت كرده يك جورهايي از انقلاب مشروطه شروع شده است. اين شعر، شعري است كه از ديوان‌ها درآمده و از انجمن‌ها خارج شده و وارد كوچه بازار شده حتي وارد بخش بزرگي از سياست شده است. شعر انقلاب سياست را به چالش كشيده و مردم را ياري و همراهي كرده و اين شعر با اين مشخصات همين‌طور در دهه40 و 50 رشد كرده و با شعر اعتراض شاعراني كه كارنامه مشخصي در شعر انقلاب دارند، نمود بهتري پيدا كرده و در سال 57 كاملا شناسنامه‌دار شد. يعني شعري نيست كه از 22 بهمن شروع شده باشد به اين طرف.
تمام اين شعر يك پيشينه و عقبه دارد اما به نظر من شعر انقلاب بعد از انقلاب خيلي رشد كرده است به خصوص در دوران 8 سال دفاع مقدس يك گونه جديدي از شعر و ادبيات متولد شد كه ماقبلش چنين چيزي نداشتيم و بسيار ارزشمند و قابل اعتنا و توجه است.
**مطالبات جامعه از انقلاب در شعر و ادبيات نمود پيدا مي‌كند
حالا درباره ورود جوان‌ترها به عرصه شعر انقلاب يعني نسل دوم و سوم انقلاب كه وارد عرصه شعر انقلاب شدند بگوييد، شما تفاوتي بين اشعار اين نسل و نسل پيشكسوت شعراي انقلاب مي‌بينيد؟ هم در گونه‌هاي شعري و هم در محتواي شعري تحليلي از شعر جوان انقلاب و تفاوتش با شعر انقلاب پيشكسوتان ارائه مي‌كنيد؟
محتوا كه مشترك است و چيز جديدي نيست، قالب‌ها و ساز و كارها هم با هم اشتراك دارند. منتها مي‌بينيم در دهه 60 مردم يك جور مطالبه از انقلاب دارند در دهه 70 جور ديگر است در دهه 80 به نحوي ديگر اين مطالبات از انقلاب نمود پيدا مي‌كند و در دهه 90 مردم مطالبات ديگري دارند. يعني مطالبات جامعه از انقلاب در ادبيات و شعر نمود دارد و اين مطالبات در حال تغيير و بازسازي است و به روز رساني مي‌شود. طبيعتا شعري كه در دهه 90 متولد مي‌شود و به آن شعر انقلاب مي‌گويند با شعر ي كه دهه 60 متولد شده، خيلي متفاوت است. مطالبات روز به روز تغيير مي‌كند منتها پايه و اساس همه‌شان يكي است و در گفتمان انقلاب مي‌گنجد منتها گفتمان انقلاب ما روز به روز تغيير كرده است. اگر روزي ما حرفي داشتيم براي كشور خودمان امروز حرفمان بزرگ‌تر شده است.
** امروز حرف انقلاب ما جهاني است
دهه‌اي حرفمان منطقه‌اي بود و امروز حرف انقلاب ما جهاني است به هر حال اينها روز به روز در حال تغيير است تئوري‌ها و نظريه‌هاي ادبي هم در حال تغيير هستند، طبيعتا شعر انقلاب در اين دهه‌هاي متفاوت قابل مقايسه نيستند اما شاعران جوان شانس بزرگي كه دارند اين است كه حداقل 30 سال عقبه شعر انقلاب را به عنوان پشتوانه همراه دارند. در حالي كه ما و شاعران دهه 60 اين شانس را نداشتند، عقبه‌اي از شعر انقلاب وجود نداشت.
شاعران آن نسل يك جوري شروع كننده شعر انقلاب بودند. طبيعتا كسي كه كاري را شروع مي‌كند، كارش دشوارتر از كسي است كه بخواهد كاري را ادامه دهد. فكر ميكنم بهترين مرجع براي شاعران جوان اين هست كه اين عقبه و شعري كه پالايش و پيرايش شده و از آن مهم‌تر ماندگار شده و به عنوان شعري خواندني و ماندني باقي مانده را از دست ندهند.
** شعر انقلاب امروز نبايد به اتفاقات منطقه و بيداري اسلامي بي‌تفاوت باشد
به تفاوت مطالبات و تغيير روز به روز آن در شعر انقلاب اشاره كرديد، مطالبات امروز شعر انقلاب چيست؟
طبيعتا يكي از مطالبات شعر انقلاب امروز ترقي خواهي است. يكي ديگر از مطالبات شعر انقلاب امروز پايداري است. اگر يك روز درباره جنگ صحبت مي‌كرديم و مي‌گفتيم شعر دفاع مقدس، امروز اين جنگ تمام شده اما پايداري هيچ وقت تمام نمي‌شود و در هر شرايطي هست. اينها در شعر بايد نمود پيدا كند.
شعر مقاومت و شعر پايداري از ويژگي‌هاي شعر انقلاب امروز است. اين شعر امروز بايد به هر حال با كساني كه با ما ديدگاه مشترك تاريخي و اعتقادي دارند، يك جوري هم ندا شود. مثلا اتفاقاتي كه در سطح منطقه مي‌افتد يا در سطح جهان عرب مي‌افتد، يكي از نمونه‌هاي بارز است و شعر و ادبيات ما نبايد نسبت به اين اتفاقات بي‌تفاوت باشد. چه بسا آنها نياز دارند به ادبياتي كه از انقلابشان و از خيزشي كه رخ داده، حمايت كند.
طبيعتا شعري كه از كشور ديگر مي‌رود و منتشر و ترجمه مي‌شود، خيلي برد بيشتري از شعر شاعران خود آن كشور دارد. كما اينكه ما در جنگ مي‌ديديم شعر شاعراني كه ايراني نبودند و در مورد شهداي كشور ما شعر مي‌گفتند، برد چند برابري ميان مردم داشت. اين يك جور تقويت روحيه مضاعف براي آن ملت است. به هر حال پايه مطالبات شعر انقلاب همان است اما شكل و شمايلش جهاني‌تر و كلي‌تر شده است.
**شعر انقلاب در حوزه شعر جوان در يك دهه اخير نمره قبولي ندارد
اگر ما شعر جوان انقلاب را به صورت يك موجود زنده تصور كنيم كه زماني متولد مي‌شود، در دوره‌اي رشد مي‌كند و در يك مرحله به نقطه اوج و شكوفايي‌اش مي‌رسد، شما الان شعر جوان انقلاب اسلامي را در چه مرحله‌اي ارزيابي مي‌كنيد؟ در حال رشد است يا به شكوفايي رسيده يا در افول به سر مي‌برد؟
به نظرم هيچ رشدي در شعر جوان انقلاب اتفاق نيفتاده است. جوان هايي كه در اين مدت شروع كردند به شعر گفتن، شعرشان خوب است. شاعران خوبي هستند اما به لحاظ محتوايي، شعرشان با شعر انقلاب سنخيتي ندارد يعني اين اشعار صرفا شعر است و فقط در بستر انقلاب باليده و ارتباطي به گفتمان انقلاب ندارد. دقيق‌تر كه بگويم اين است در صد زيادي از اشعار ارتباطي با گفتمان انقلاب ندارد. شعر انقلاب در اين مدت خلاصه شده به شعر دفاع مقدس والسلام. يعني شعر ديگري از ميانش درنمي‌آيد. يك مقداري هم جسته و گريخته آثاري از شعر جوان كه براي شعر فلسطين و مقاومت اسلامي سروده شده ديده‌ايم منتها در مجموع اگر جمع بندي كنيم شعر انقلاب در حوزه شعر جوان در يك دهه اخير نمره قبولي ندارد و معدل خوبي در مجموع نمي‌گيرد.
ولي در حوزه دفاع مقدس چرا، نمره قبولي مي‌گيرد. كارهاي ارزشمندي هم در حوزه شعر جوان دفاع مقدس انجام شده است سروده شده و منتشر شده و موجود است اما شعر انقلابي كه فقط به انقلاب بپردازد نيست.
پس به نظر شما به خاطر دفاع مقدس مقداري شعر انقلاب در شعر جوان امروز مغفول مانده است؟
بله به هر حال دفاع مقدس سايه‌اش آن قدر سنگين است كه شايد شاعرها به اين زودي نتوانند از اين موضوع دل بكنند و البته اين طبيعي است و به خودي خود بد نيست ولي طبيعتا شعر انقلاب شعر دفاع مقدس نيست.
منبع : سايت فارس نيوز
براي مشاهده اشعار سعيد بيابانكي كليك كنيد
16نشانه كه وقتش رسيده شغلتان را ترك كنيد
