اسطوره بي بديل ادب پارسي ، استاد بديع الزمان فروزانفر

به راستي علم ، تحصيل ، كسب معارف و دانش مي تواند بسياري از انسانهاي عامي،عادي و گمنام را از دورترين نقاط محل سكونت خود به جايگاه ارزشمند تحقيق ،تدريس ،پژوهش و استادي بر كرسي دانشگاه برساند، اساسا درس و تحصيل و مطالعه بصورت مرتب ،متوالي ،مستمر چه در شيوه حوزوي و ،چه در روش كلاسيك و آكادميك سبب مي شود، تا ذهن شكوفا شود ، و قدرت ،خلاقيت ،ابتكار و نوآوري در فرد ايجاد شود و جايگاه فرد را از فرش به عرش رساند، البته بايست در اين راه رسيدن به كمال مطلوب، طهارت ،تهذيب نفس ،تزكيه ، خود سازي و آن روحيه خستگي ناپذير همواره با آدمي باشد تا ملكه ذهن او گردد . و ازآلايش هاي جهان مادي همانند عجب ، تكبر ، خودپسندي وخود شيفتگي برحذرباشد.

استاد بزرگوار كه الحق از مفاخر ارزشمند كشور ما محسوب مي شوند، در استان خراسان در بشرويه از توابع فردوس در دل كوير در سال 1276 خورشيدي قبل از انقلاب مشروطيت متولد شدند، نام اصلي او ، عبدالجليل فروزان فر است ،كه بعدها به بديع الزمان تغيير نمود، مقدمات تحصيل را، ابتدا در زادگاهش و سپس در مشهد مقدس سپري نموده و در سال 1300 بسوي تهران هجرت نمود، هجرتي هميشگي ، هجرتي كه اراده قوي ، همت عالي و عنايات الهي راه را بر او هموار نمود، او در تهران تحصيلات حوزوي را در مدرسه سپهسالار پشت مجلس با علاقه وافر و شوق طلبگي ادامه داد ، و سپس در سال 1313 كه دانشگاه تهران رسما تاسيس گرديد، از او دعوت مي شود تا در ابن نهاد علمي همكاري نمايد ، و او نيز از آغازين سال تاسيس دانشگاه تهران با تمام توان و تلاش همت نمود، استاد الحق از ذخاير علمي و ادبي كشور مي باشد، و به عنوان استاد تاريخ ادبيات فارسي در دانشكده ادبيات و استاد تصوف اسلامي در دانشكده علوم معقول و منقول به تدريس پرداخت ، و سپس معاون دانشكده معقول و منقول (الهيات و معارف اسلامى)، رياست همان دانشكده ، نماينده مجلس و عضو فرهنگستان ايران، عضو شوراى فرهنگى، عضوشوراى دانشگاه، عضوشوراى مركزى دانشگاهها و شوراى عالى وزارت فرهنگ سابق و رياست يكي از كتابخانه هاي مهم آن زمان كه پس از بازنشستگى تا پايان عمر كه ديري ناپاييد باقى بودند.

شيوه تدريس و نحوه آموزش،تعليم ،تربيت كاري بس سخت و دشوار است، كه الحق كارمعلمي شغل انبياء الهي است، چون فردي كه در مقام و منزلت استاد ، دبير و معلم مي بايست در كنار كار ، تدريس روزانه خود ، هر روز بر آموخته هاي قبلي خود بيفزايد، تا چراغ علم آن چنان نورافشاني كند ، كه بتواند تاريكي هاي جهل را محو كند.

در آسمان پهناور ادب پارسي بخصوص در اين يكصد سال اخير ما شاهد شهاب باراني از بزرگان ادب پارسي بوديم ، كه نام اين بزرگان را قطعا در محافل علمي ادبي، و چاپ كتاب هاي مختلف زبان و ادبيات پارسي مشاهده نموديد، و هر كدام آنان به تنهايي از مفاخر زبان ادبيات پارسي محسوب مي شوند، و خود اين مفاخر و اسطوره هاي ادبي ذيل افتخار داشتند، كه همگي شاگردي اين استاد ارجمند دانشور، انديشمند گرانمايه، گرانسنگ و اديب توانمند در عرصه زبان و ادب پارسي را داشتند، كه الحق شاگردي در محضر او هويت و اعتبار و ارزش علمي براي اهل علم و تحقيق است.

شاگردان استاد عبارتند از :دكتر زرين كوب، دكتر شهيدي، دكتر شفيعي كدكني، دكتر علي محمد حق شناس، دكتر حسين خطيبي، دكتر سادات ناصري، دكتر امير حسين يزدگردي، دكتر سيمين دانشور همسر استاد جلال آل احمد ، دكتر ضياءالدين سجادي، دكتر مظاهر مصفا، دكتر معين، دكتر اسماعيل حاكمي، دكتر حميدي، دكتر بحرالعلومي، دكتر خانلري، دكتر احمد علي رجايي، دكتر احمد مهدوي دامغاني، دكتر محمد جعفر محجوب، دكتر غلامحسين يوسفي و....

آنچه از صفات بارز استاد نقل شده اين است، كه استاد فرزانه و فرهيخته جناب فروزانفر از ظرافت ها ولطافت هاي ادبي بهره فراوان داشتند، ايشان همچين فردي، شوخ طبع ،موقع شناس، سحر خيز و دوستدار اشعار مولانا بودند كه مطالعات فراواني در خصوص تصوف و عرفان داشتند و اين مجموعه علمي و سيطره كه در علوم ادبي وكلامي داشتند و از ايشان فردي محقق و پژوهشگر ساخته و سبب شده كه شاگردان ايشان ارتباط خوبي با ايشان برقرارنمايند و نوعي رابط مريد ومراد و تعلق خاطر به شخص ايشان وجايگاه علمي و فرهنگي ايجاد نمايند.

مرحوم جناب دكتر زرين كوب كه از عالمان زمانه خويش بودند . و در آثار مولانا ، حافظ و اساسا شعر شناسي از نوابغ و نوادر روزگارماست وكتابهاي متعددي ومقالات ارزشمندي از ايشان در شناخت مولانا و حافظ دارد وكتابهاي مشهوري همانند دوقرن سكوت ، پله پله تا ملاقات خدا، از كوچه رندان ،بحر در كوزه ،سر ني ، با كاروان حله خود در مقام شاگردي در وصف استادبديع الزمان فرزانفر چنين مي گويند :

«معلم و استادي دلسوز و صميمي بود. درس او تنها تعليم نبود، هم تهذيب بود و هم در حين حال تفريح. با اين همه، توفيق او در كار معلمي در بين استادان ادب عصر به‌كلي بي‌سابقه بود... شعر را به سبك قدما محكم و متين مي‌گفت، مخصوصاً به شيوه ناصرخسرو و خاقاني علاقه داشت .....فروزانفر نه فقط در زمينه مثنوي و مولانا، بلكه درتمام قلمرو فرهنگ اسلامي ايران محققي بي‌بديل بود. هنوز با وجود مرور يك ربع قرن از غيبت او، هر چه امروز نزد ما در زمينه عرفان و ادب جدي و درخور ارج است ميراث اوست و آنچه از حوزه تاثير تعليم بلاواسطه يا مع‌الواسطه او خارج است، غالباً از عمق و لطف و تأمل خالي به نظر مي‌رسد. حوزه كنجكاويش وسيع و عرصه استعدادش تقريباً نامحدود بود. در جواني، مخصوصا در اوايل ورود به تهران در زمينه شعر و شاعري هم طبع‌آزمايي كرده بود. پاره‌اي از اشعارش هم در همان ايام شهرت و قبول قابل ملاحظه‌اي يافته بود. اما او شاعري را پيشه نكرد»...

استاد فرزانه و فرهيخته جناب فروزانفر سفرهاي علمي مختلف و متعددي به خارج از كشور نموده ؛ لبنان و پاكستان، بازديد از مؤسسات خاور شناسي اروپا، تركيه براي زيارت آرامگاه مولانا ، افغانستان، و اكثر خاورميانه عربستان ، اردن و سوريه، مراكش و .....

افسوس كه اين استاد فرزانه پس از بازنشستگي در سال 1346 تا زمان وفاتش كه در ارديبهشت سال 1349 در سن 73رخ داد اگر عمر طولاني داشتد. قطعا خدمات اررشمند ايشان بي شمار بود ،بهر حال بصورت اجمالي نگاهي به آثار ايشان نمايم :

آثار استاد فروزانفر عمدتا در چند حوزه قرار مي گيرد. 1- تاريخ ادبيات 2- مولوي پژوهي 3- تصحيحات.

فروزان فر، در ميان محققين معاصر ايران، به خاطر حافظه قوي و سرعت انتقال شديدي كه داشت، مقامي خاص را احراز كرد و آثار تحقيقي او از نوعي شم انتقادي و نكته سنجي خاصي برخوردار است. مهمترين حوزه تحقيقات او، چنانكه از آثارش پيداست، مولوي شناسي است. بديع الزمان آثار زيادي دارد كه مهمترين آنها عبارتست از:

سخن و سخنوران، 1312 هـ ش،

رساله در تحقيق احوال و زندگي مولوي (1315 هـ ش)،

تاريخ ادبيات ايران (1317 هـ ش)،

فرهنگ تازي به پارسي (فقط حروف ا - د) 1319 هـ ش،

خلاصه مثنوي (1321 هـ ش)،

مأخذ قصص و تمثيلات مثنوي 1333 هـ ش،

احاديث مثنوي 1334 هـ ش،

زنده بيدار (ترجمه حي بن يقظان) 1334 هـ ش،

شرح حال و نقد و تحليل آثار عطار، 1340 هـ ش،

شرح مثنوي شريف كه در 3 جلد است، 48- 1346 هـ ش.

او هم چنين اين كتابها را تصحيح و منتشر كرد. فيه ما فيه مولوي، معارف بهاء ولد، كليات شمس تبريزي، معارف بهاء الدين محقق ترمذي، ترجمه رساله قشريه، مناقب اوحدي كرماني.

منبع : سايت تبيان