محمدرضا عبدالملكيان: همهي جريانهاي شعري از انقلاب تأثير گرفتند
اين شاعر عنوان كرد: در شعر انقلاب اسلامي، چهرههاي شاخص و اثرگذار مهمي وجود دارند؛ از جمله زندهياد قيصر امينپور، سيدحسن حسيني و سلمان هراتي كه در آن سالهاي حوزهي هنري كنار هم قرار گرفتند و به نوعي سرآغاز حركتي جريانساز در شعر انقلاب اسلامي شدند و آثار درخشاني را در اين حوزه خلق كردند. در شرايطي كه در سالهاي اول انقلاب، نگاه مثبتي در بين اديبان به شعر نو وجود نداشت و بخش عمدهاي از پيشكسوتان شعر و ادبيات انقلاب در آن سالها نسبت به شعر نو نگاه منفي داشتند، حركتهاي زندهياد قيصر امينپور، سيدحسن حسيني و همچنين سلمان هراتي سبب اين شد كه شاعران انقلاب اسلامي بيشتر از گذشته به شعر نو و جريانهاي ادبي معاصر توجه كنند و در همان سالهاي 63 و64 در حوزهي هنري آثاري منتشر شد كه به نوعي نگاه منفي نسبت به شعر نو را تعديل كرد و بر اقبال شاعران جوانتر به شعر نو اثر گذاشت.
عبدالملكيان در پاسخ به اين سؤال كه وجه مميزهي شعر انقلاب اسلامي با ديگر جريانهاي شعر معاصر در چه چيزي است، گفت: من نميتوانم به مرزبندي خاصي با ديگر جريانهاي شعري قائل باشم و معتقدم اتفاقها و رويدادهاي بزرگ اجتماعي مانند انقلاب اسلامي و جنگ بر روي بخش مهمي از شعر و ادبيات ايران در سالهاي پس از انقلاب اسلامي تأثير گذاشتند و از اين جهت نميتوان يك مرزبندي مشخص و شفاف را ارائه كرد. از طرفي با وقوع انقلاب اسلامي، ميبينيم آن پيچيدگيهاي زباني و سمبوليكي كه در شعر شاعران پيش از انقلاب، ناشي از فضاي خفقان شكل گرفته بود، با وقوع انقلاب اسلامي از بين ميرود و شاعران با بياني صريحتر و زباني ساده و روانتر، سرودههايشان را تأليف ميكنند؛ بنابراين تأثيرپذيري از انقلاب اسلامي دربارهي جريانهاي شعري انقلاب اسلامي و ديگر جريانهاي شعري صادق است.
اين شاعر در پايان در پاسخ به اين سؤال كه با اين توضيحها معتقديد جرياني به نام شعر انقلاب اسلامي وجود ندارد، گفت: البته خب بيشك جريان انقلاب اسلامي وجود دارد و شاعراني هستند كه متأثر از آموزههاي معنوي و پيام ديني انقلاب اسلامي، رويكردي معنوي و ديني در شعرهايشان دارند و آرمانهاي انقلاب اسلامي را در آثارشان بازتاب ميدهند و منعكس ميكنند. از اين منظر ميتوان به جريان شعر انقلاب اسلامي قائل بود.
اسماعيل اميني و بررسي شعر انقلاب: دخالت كساني كه اهل ادبيات نيستند، منجر به آسيب شده است
اين شاعر درباره شعر انقلاب و تفاوتهايي كه به لحاظ زيباييشناسي و بلاغي نسبت به سه دهه پيش دارد، گفت: ما در سالهاي اخير، شاهد تغييرات بسياري در حوزه شعر انقلاب اسلامي بودهايم. هم به لحاظ معيارهاي ادبي و زيباييشناسي شاهد بدعتگذاريهاي شاعران انقلاب بودهايم و هم شاهد گستردگي حوزههاي مختلف شعر و ادبيات انقلاب اسلامي هستيم. همچنين به لحاظ كمي، شاهديم كه بر تعداد شاعران انقلاب اسلامي افزوده شده است و همه اينها نشاندهندهي رشد و گسترش شعر انقلاب اسلامي است.
بيشتر از حمايتها و سياستگذاريهاي متوليان فرهنگي در زمينهي رشد و گسترش شعر انقلاب اسلامي، اين شاعران متعهد انقلاب بودند كه با تلاشهاي فردي به گسترش ادبيات انقلاب كمك كردند. البته حمايتهايي هم كه از طرف دستگاههاي فرهنگي صورت ميگرفته، بيشتر حالت انگيزشي و ايجاد انگيزه بوده است. اما آنچه كه امروز در حوزهي شعر انقلاب اسلامي شاهديم، فراتر از دامنه فعاليت جشنوارههايي است كه نهادهاي دولتي برگزار ميكنند. ما بسيار شاهد بودهايم كه در سالهاي اخير شاعران انقلاب اسلامي با هزينههاي شخصيشان كتابهايشان را چاپ كردند كه اين نشان از انگيزه بالاي شاعر متعهد انقلاب اسلامي دارد.
اميني از قيصر امينپور به عنوان يكي از بزرگترين شاعران انقلاب اسلامي ياد كرد و گفت: دامنه تأثير شعر و منش شاعرانهي قيصر امينپور مختص شاعران انقلاب اسلامي نبود؛ بلكه بر ديگر شاعران جوان پس از خودش تأثيرهاي شگرف گذاشته است. ضمن اينكه از ياد نبريم قيصر امينپور، يكي از شاعران انقلاب اسلامي، در كسوت معلمي در دانشگاه و محافل شعري و همچنين مجله «سروش نوجوان» تأثير خوبي را بر ذهنيت شاعران جوان گذاشت و اين دامنه اثرگذاري يكي از شاعران انقلاب اسلامي بر جريانهاي معاصر شعر فارسي است.
اين شاعر در پاسخ به سؤالي درباره آسيبهايهاي موجود در عرصه شعر انقلاب اسلامي نيز تصريح كرد: به نظرم، كساني كه شاعر و اهل ادبيات نيستند، دخالتشان سبب آسيب وارد كردن به شعر و ادبيات شده است. ميدانيم كه برخي مسؤولين دستگاههاي فرهنگي تلقي صحيحي از شعر و ادبيات ندارند و نميتوانند شعر خوب را از شعر بد تشخيص دهند؛ بنابراين در رويكردها و سياستگذاريهايي كه دارند، به دليل نبود شناخت نميتوانند كاري كنند كه به نفع و براي كمك به ادبيات انقلاب اسلامي باشد.
او در پايان عنوان كرد: پيوستگي و تبار جريان شعر انقلاب اسلامي به پيشينه هزار سال شعر فارسي برميگردد و از اين حيث سرآمد است و متأثر از پيشينه هزار سال شعر فارسي. ميبينيم شعر انقلاب اسلامي شاهد تنوع موضوعي و گستردگي مضامين است؛ در حاليكه جريانهاي ديگر شعري از پنجرهاي محدود نگاه ميكنند. در هيچ دورهاي از تاريخ ادبيات ايران، اين همه تنوع موضوعي و مضموني و همچنين گستردگي دامنه واژگان شاعران را سراغ ندارم.
صابر امامي: رويكرد معنوي و مذهبي وجه مميزهي شعر انقلاب است
اين شاعر انقلاب و پژوهشگر در پاسخ به اين سؤال كه وجه مميزهي شعر انقلاب اسلامي با ديگر جريانهاي شعري در چيست، گفت: رويكرد ديني و معنوي در نگاه شاعران انقلاب اسلامي و شعرهايشان وجه مميزهي مهم شعر انقلاب اسلامي است. هستند در جريانهاي مختلف شعري معاصر در ايران و همچنين در جهان كه بر مسألهي عدالتخواهي، كرامت انساني و ارزشهاي انساني تأكيد دارند و يا در سرودههاي شاعران مشروطه نيز شاهد اين دسته مضامين و آموزهها هستيم. اما برخلاف جريانهاي شعري معاصر در ايران و جهان، شعر انقلاب اسلامي رويكردي ديني دارد و با تكيه بر تعاليم دين مبين اسلام است؛ بنابراين جوهرهي شعر انقلاب اسلامي را ميتوان تعاليم مذهبي دانست.
او در ادامه متذكر شد: شعر انقلاب اسلامي نوعي شعر مذهبي است. شاعر انقلاب اگر غزل ميگويد يا مداحي ميكند و يا اگر حماسه ميسرايد و مرثيه مينويسد، به اين تعاليم و نمادهاي ديني توجه دارد.
امامي همچنين تأكيد كرد: اگر شعر انقلاب اسلامي ويژگي مذهبي بودنش را به استقلال برساند و فارغ از سرسپردگي به قدرت، استقلال مذهبي بودنش را از هرگونه شائبهي تن در دادن به قدرت نگه دارد، ميتواند به جايگاه درخشاني برسد. البته نميخواهم بگويم كه شعر عليه قدرتي باشد و نميخواهم آن جملهي مشهور اخوان ثالث را تكرار كنم كه ميگفت شاعر بايد عليه قدرت باشد، اينها را نميگويم؛ منظورم دقيقا اين است كه شعر انقلاب اسلامي ضرورت دارد استقلالش را حفظ كند و بيشك با حفظ استقلال ميتواند به موقعيتهاي درخشاني در شعر معاصر ايران و جهان دست پيدا كند.
او در ادامه گفت: در 30 سال گذشته، در شعر انقلاب اسلامي، بدعتگذاريهاي تازهاي در حوزهي شعر انقلاب اسلامي شكل گرفته كه اين مسأله برآمده از جهانبيني مذهبي شاعران بوده است. بيشك، شعر انقلاب اسلامي ميتواند با فعاليت و استمرار خلاقانهاش در فضاي فرهنگي به جايگاه درخشاني در شعر معاصر ايران برسد.
منبع : سايت تبيان
16نشانه كه وقتش رسيده شغلتان را ترك كنيد
