16نشانه كه وقتش رسيده شغلتان را ترك كنيد
«دَحو» به معناي گسترش است و بعضي نيز آن را به معناي تكان دادن چيزي از محلِ اصلي اش تفسير كرده اند. منظور از دحوالارض (گسترده شدن زمين) اين است كه در آغاز، تمام سطح زمين را آب هاي حاصل از باران هاي سيلابيِ نخستين فراگرفته بود.
اين آب ها، به تدريج در گودال هاي زمين جاي گرفتند و خشكي ها از زير آب سر برآوردند و روز به روز گسترده تر شدند. از طرف ديگر، زمين در آغاز به صورت پستي ها و بلندي ها يا شيب هاي تند و غيرقابل سكونت بود. بعدها باران هاي سيلابي مداوم باريدند، ارتفاعات زمين را شستند و دره ها گستردند. اندك اندك زمين هايِ مسطح و قابل استفاده براي زندگي انسان و كشت و زرع به وجود آمد. مجموع اين گسترده شدن، «دَحو الارض» نام گذاري مي شود.
«دحو الارض» نيز از آن‌گونه نسيم‌هايي است، كه سالي تنها يك‌بار مي‌وزد. تكرار دوباره اين نسيم روح‌بخش براي آنانكه جان خويش را از عطر آن آكنده نساختند، نامعلوم است. پس اين فرصت طلايي را دريابيم؛ كه رسول خدا (ص) فرمود:
«اِنَّ لِرَبِّكُمْ في ايامِ دَهْرِكُمْ نََفَحاتٌ فَتَعَرَّضُوا لَها لَعَلَّهُ اَن يصيبَكُمْ نَفْحَةٌ مِنْها فَلا تَشْقَوْنَ بَعْدَها اَبداً؛ همانا در طول زندگي شما نسيم‌هايي از سوي پروردگارتان مي‌وزد. هان! خود را در معرض آنها قرار دهيد، باشد كه چنين نسيمي سبب شود كه براي هميشه بدبختي از شما دور ماند». [سيوطي، جامع الصغير، ج ۱، ص ۹۵]
پس با اين همه اوصاف ارزش اين روز بس زياد است لذا با توجه به توصيه هاي معصومين، با در نظر داشتن اين روز و در صورت توانايي انجام اعمال آن خود را در جايگاه افرادي قرار دهيم كه راه صد ساله را يك شبه مي پيمايند.
زيرا :
از امير مومنان حضرت علي(ع) روايت است كه فرمودند: «نخستين رحمتي كه از آسمان به زمين نازل شد، در روز بيست و پنجم ماه ذي‌القعده، روز دحوالارض بوده است. و هركس اين روز را روزه بدارد و شب آن را به عبادت بپردازد، به پاداش عبادت صد‌ساله رسيده است؛ عبادت صد ساله‌اي كه روز‌هاي آن را به روزه و شب‌هاي آن را به عبادت گذرانيده است. و هر جماعتي كه در اين روز گِرد هم آيند و به ذكر پروردگار بپردازند، پراكنده نخواهند شد مگر آنكه خواسته‌هاي آنان برآورده خواهد شد و در اين روز هزاران رحمت از سوي پروردگار نازل مي‌شود كه نود و نه درصد آن از آنِ كساني است كه روزش را به روزه و ذكر مشغول باشند و شبش را به احيا و عبادت».[مراقبات، صص ۱۸۶ و ۱۸۷]
براي اهل مراقبت و سير وسلوك ، طاعت وعبادت در اين شب اهميت ويژه اي دارد زيرا نسبت به ديگر ايام مشهور مورد توجه عامه مردم نيست و آنها كمتر در اين ايام به طاعت خدا مشغول مي گردند ، لذا دحوالارض مي تواند از ايام ممتاز سال باشد زيرا توجه در زمان غفلت عموم از مراقبات مهم باعث سرعت اجابت است واعمال نزد حضرت حق بزرگتر وبه قبول نزديكتر و اجر بيشتري دارد.
ويژگي ها
روز بيست و پنجم ذيقعده، هم زمان با دحوالارض يعني گسترش يافتن زمين است. در شب اين روز نيز بر اساس روايتي از امام هشتم عليه السلام حضرت ابراهيم و حضرت عيسي عليهماالسلام به دنيا آمده اند. همچنين اين روز به عنوان روز قيام امام زمان مهدي موعود(عج) معرفي شده است. نيز روز دحوالارض، جزء چهار روز معروفي است كه روزه آن پاداش فراوان داشته و ثواب هفتاد سال روزه گرفتن دارد.
اعمال
زمين، گاهواره زندگي انسان و تمام موجوداتِ زنده است، كه با تمام كوه ها، درياها، درّه ها، جنگل ها، چشمه ها، رودخانه ها، معادن و منابع گران بهايش، نشانه اي از نشانه هاي آفريدگار به شمار مي آيد كه آن را گسترانيده است. روز دحوالارض ـ روز گسترش زمين ـ روز بسيار مباركي است و آداب و اعمال ويژه اي دارد؛ از جمله:
1. روزه داشتن كه ثواب هفتاد سال عبادت را دارد.
2. احيا و شب زنده داري شب دحوالارض كه برابر با يك سال عبادت است.
3. ذكر و دعا.
4. انجام غسل به نيت روزِ دحوالارض و نماز مخصوص آن.
دحوالارض در قرآن
در قرآن كريم به دحوالارض اشاره شده است. خداوند در آيه 30 سوره نازعات مي فرمايد: «و زمين را بعد از آن (آفرينش آسمان و زمين) گسترش داد». بر اساس نظر بيشتر مفسران، منظور از «دَحيها» در اين آيه، همان دحوالارض است.
ادعيه روز دحوالارضيكي از برنامه هاي پيشنهادي در روز مبارك گسترده شدن زمين، خواندن دعاي ويژه اين روز است. در بخشي از اين دعا، به مسئله دحوالأرض چنين اشاره شده است: «اي خدايي كه خانه كعبه را گسترانيدي و دانه را شكافتي و سختي را برطرف ساختي، از تو مي خواهم در اين روز از روزهايت كه حق آن را بزرگ نمودي، هر گرفتاري و مشكلي را برطرف سازي».
در اين روز به غير از روزه و عبادت و ذكر خدا و غسل دُو عمل وارد است اوّل نمازى كه در كتب شيعه قُميّين روايت شده و آن دو ركعت است در صبحگاه در هر ركعت:بعد از حمد پنج مرتبه سوره وَالشَّمْسِ بخواند و بعد از سلام نماز بخواند:
لا حَوْلَ وَلا قُوَّهَ اِلاّ بِاللّهِ الْعَلىِّ الْعَظيمِ
جنبش و نيروئى نيست جز به خداى والاى بزرگ
پس دعا كند و بخواند:
يا مُقيلَ العَثَراتِ اَقِلْنى عَثْرَتى يا مُجيبَ
اى ناديده گير لغزشها، ناديده گير لغزشم را اى اجابت كننده
الدَّعَواتِ اَجِبْ دَعْوَتى يا سامِعَ الاْصْواتِ اِسْمَعْ صَوْتى
دعاها اجابت كن دعايم را اى شنواى صداها بشنو صدايم را
وَارْحَمْنى وَتَجاوَزْ عَنْ سَيِّئاتى وَما عِنْدى يا ذَاالْجَلالِ وَالاْكْرامِ
و به من رحم كن و از گناهانم و آنچه بدى دارم درگذر اى صاحب جلالت و بزرگوارى
دوّم خواندن اين دعا است كه شيخ در مصباح فرموده مستحبّ است خواندن آن :
اَللّهُمَّ داحِىَ الْكَعْبَهِ وَفالِقَ الْحَبَّهِ وَصارِفَ اللَّزْبَهِ وَكاشِفَ كُلِّ كُرْبَهٍ
خدايا اى گسترنده خانه كعبه و شكافنده دانه و برطرف كننده سختى و گشاينده هر غم و گرفتارى
اَسْئَلُكَ فى هذَا الْيَوْمِ مِنْ اَيّامِكَ الَّتى اَعْظَمْتَ حَقَّها وَاَقْدَمْتَ سَبْقَها
از تو خواهم در اين روز از روزهايت كه بزرگ گرداندى حقش را و در سبقت پيشش انداختى
وَجَعَلْتَها عِنْدَ الْمُؤْمِنينَ وَديعَهً وَاِلَيْكَ ذَريعَهً وَبِرَحْمَتِكَ الْوَسيعَهِ
و در نزد مؤ منين آن را به وديعت نهادى و آن را وسيله اى براى آمدن به پيشگاهت و رسيدن برحمت وسيعت قراردادى
اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ الْمُنْتَجَبِ فِى الْميثاقِ الْقَريبِ يَوْمَ
كه درود فرستى بر محمد بنده برگزيده ات در روز ميثاق نزديك كه روز
التَّلاقِ فاتِقِ كُلِّ رَتْقٍ وَداعٍ اِلى كُلِّ حَقٍّ وَعَلى اَهْلِ بَيْتِهِ الاَْطْهارِ
ديدار و ملاقات است آن بزرگوارى كه هر در بسته اى را گشود و به هر حقى دعوت فرمود و بر خاندان پاكيزه
الْهُداهِ الْمَنارِ دَعائِمِ الْجَبّارِ وَوُلاهِ الْجَنَّهِ وَالنّارِ وَاَعْطِنا فى يَوْمِنا
و راهنمايان روشنى بخش و پايه هاى دين خدا و زمامداران كار بهشت و دوزخند و عطا كن به ما در اين روز
هذا مِنْ عَطآئِكَ الَْمخْزُونِ غَيْرَ مَقْطوُعٍ وَلا مَمْنوُعٍ تَجْمَعُ لَنا بِهِ
از عطاى موجود در خزينه ات كه نه پايان دارد و نه جلوگيرى شود گردآورى بدان براى ما
التَّوْبَهَ وَحُسْنَ الاْوْبَهِ يا خَيْرَ مَدْعُوٍّ وَاَكْرَمَ مَرْجُوٍّ يا كَفِىُّ يا وَفِىُّ يا
توبه و بازگشت خوبى را بسوى خودت اى بهترين خوانده شدگان و بزرگوارترين مايه اميد اى كفايت كننده اى وفادار اى
مَنْ لُطْفُهُ خَفِىُّ اُلْطُفْ لى بِلُطْفِكَ وَاَسْعِدْنى بِعَفْوِكَ وَاَيِّدْنى بِنَصْرِكَ
كه لطفش در نهان و خفا است به لطف خويش بر من لطف فرما و به عفوت سعادتمندم كن و به ياريت كمكم ده
وَلا تُنْسِنى كَريمَ ذِكْرِكَ بِوُلاهِ اَمْرِكَ وَحَفَظَهِ سِرِّكَ وَاحْفَظْنى مِنْ
و از ياد كريمانه‌ات فراموشم مكن به حق زمامداران كار خود و نگهبانان رازت و نگاهم دار از
شَوايِبِ الدَّهْرِ اِلى يَوْمِ الْحَشْرِ وَالنَّشْرِ وَاَشْهِدْنى اَوْلِيآئَكَ عِنْدَ
آلودگيهاى روزگار تا روز حشر و برانگيخته شدن و گواه گير برايم دوستانت را هنگام
خُرُوجِ نَفْسى وَحُلوُلِ رَمْسى وَانْقِطاعِ عَمَلى وَانْقِضآءِ اَجَلى
جان دادنم و سرازير شدنم در قبر و به پايان رسيدن كردارم و بسر آمدن عمرم
اَللّهُمَّ وَاذْكُرْنى عَلى طوُلِ الْبِلى اِذا حَلَلْتُ بَيْنَ اَطْباقِ الثَّرى
خدايا يادم كن در دوران دراز پوسيده شدنم در آن هنگام كه ميان توده هاى خاك وارد شوم
وَنَسِيَنِى النّاسوُنَ مِنَ الْوَرى وَاَحْلِلْنى دارَ الْمُقامَهِ وَبَوِّئْنى مَنْزِلَ
و مردم فراموشكار يكسره فراموشم كرده‌اند و در خانه ماندنى (بهشت ) فرودم آر و در منزل
الْكَرامَهِ وَاجْعَلْنى مِنْ مُرافِقى اَوْلِيآئِكَ وَاَهْلِ اجْتِبآئِكَ وَاصْطِفآئِكَ
كرامت جايم ده و از رفقاى دوستانت و برگزيدگان و مخصوصانت قرارم ده
وَبارِكْ لى فى لِقآئِكَ وَارْزُقْنى حُسْنَ الْعَمَلِ قَبْلَ حُلوُلِ الاْجَلِ
و ديدارت را بر من مبارك گردان و حسن عمل روزيم كن پيش از آنكه عمرم بسر رسد
بَريَّئاً مِنَ الزَّلَلِ وَسوَُّءِ الْخَطَلِ اَللّهُمَّ وَاَوْرِدْنى حَوْضَ نَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ
در حالى كه پاك از لغزش و بد كردارى باشم خدايا مرا به حوض پيامبرت محمد
صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وَ الِهِ وَاسْقِنى مِنْهُ مَشْرَباً رَوِيّاً سآئِغاً هَنيئاً لا اَظْمَاءُ
صلى اللّه عليه و آله (يعنى حوض كوثر) واردم كن و بنوشان مرا از آن حوض نوشاندنى سيراب كننده و روان و گوارا كه ديگر
بَعْدَهُ وَلا اُحَلاُ وِرْدَهُ وَلا عَنْهُ اُذادُ وَاجْعَلْهُ لى خَيْرَ زادٍ وَاَوْفى ميعادٍ
تشنه نشوم و از ورود بدان جلوگيريم نكنند و بازم ندارند و آن را برايم بهترين توشه راه و كامل‌ترين وعده گاه
يَوْمَ يَقوُمُ الاْشْهادُ اَللّهُمَّ وَالْعَنْ جَبابِرَهَ الاْوَّلينَ وَالاَّْخِرينَ
در روز به پا خواستن گواهان قرار ده خدايا دور ساز از رحمتت سركشان اولين و آخرين را
وَبِحُقوُقِ اَوْلِيآئِكَ الْمُسْتَاْثِرينَ اَللّهُمَّ وَاقْصِمْ دَعآئِمَهُمْ وَاَهْلِكْ
و آنانكه به حقوق دوستان برگزيده‌ات تجاوز و تعدّى كردند خدايا پايه هاى حكومتشان را در هم شكن
اَشْياعَهُمْ وَعامِلَهُمْ وَعَجِّلْ مَهالِكَهُمْ وَاسْلُبْهُمْ مَمالِكَهُمْ وَضَيِّقْ
و پيروان و عمالشان را نابود گردان و به هلاكتشان تعجيل كن و مملكتهاشان را از ايشان بگير و راهها
عَلَيْهِمْ مَسالِكَهُمْ وَالْعَنْ مُساهِمَهُمْ وَمُشارِكَهُمْ اَللّهُمَّ وَعَجِّلْ فَرَجَ
را بر ايشان تنگ فرما و آنانكه با ايشان سهيم و شريك هستند نيز از رحمتت دور كن خدايا شتاب كن در فرج
اَوْلِيآئِكَ وَارْدُدْ عَلَيْهِمْ مَظالِمَهُمْ وَاَظْهِرْ بِالْحَقِّ قاَّئِمَهُمْ وَاجْعَلْهُ
دوستانت و حقوق از دست رفته شان را به آنها باز گردان و قائمشان را به حق ظاهر گردان
لِدينِكَ مُنْتَصِراً وَبِاَمْرِكَ فى اَعْدآئِكَ مُؤْتَمِراً اَللّهُمَّ احْفُفْهُ بِمَلاَّئِكَهِ
و يارى ستاننده دينت و فرمانرواى در ميان دشمنانت قرارش ده خدايا فرشتگان يارى دهنده را گرداگردش
النَّصْرِ وَبِما اَلْقَيْتَ اِلَيْهِ مِنَ الاْمْرِ فى لَيْلَهِ الْقَدْرِ مُنْتَقِماً لَكَ حَتّى
قرار ده و بدان دستورى كه در شب قدر بر او فرستى وى را انتقام كشَنده براى خودت قرار ده بدان حد
تَرْضى وَيَعوُدَ دينُكَ بِهِ وَعَلى يَدَيْهِ جَديداً غَضّاً وَيَمْحَضَ الْحَقَّ
كه تو خوشنود گردى و دين تو به وسيله او و بدست او بصورت نو و تازه اى درآيد و حق كاملاً
مَحْضاً وَيَرْفُِضَ الْباطِلَ رَفْضاً اَللّهُمَّ صَلِّ عَلَيْهِ وَعَلى جَميعِ آبائِهِ
خالص گردد و باطل يكسره از بين برود خدايا درود فرست بر او و بر همه پدرانش
وَاجْعَلْنا مِنْ صَحْبِهِ وَاُسْرَتِهِ وَابْعَثْنا فى كَرَّتِهِ حَتّى نَكوُنَ فى زَمانِهِ
و قرار ده ما را از اصحاب و نزديكانش و در زمان رجعت او ما را برانگيز تا ما در زمان او
مِنْ اَعْوانِهِ اَللّهُمَّ اَدْرِكْ بِنا قِيامَهُ وَاَشْهِدْنا اَيّامَهُ وَصَلِّ عَلَيْهِ [على
جزء يارانش باشيم خدايا توفيق درك زمان قيام او را نصيب ما گردان و در روزگار ظهورش ما را حاضر كن و درود فرست بر او
مُحَمَّد] وَارْدُدْ اِلَيْنا سَلامَهُ وَالسَّلامُ عَلَيْهِ [عَلَيْهِمْ] وَرَحْمَهُ اللّهِ وَبَرَكاتُهُ
و سلام او را بسوى ما بازگردان و سلام و تحيت و رحمت خدا و بركاتش بر او باد
ميرداماد (رَحمَهُ اللّهُ) در رساله «أربعه ايّام» خود در بيان اعمال روز دَحْوُالارض فرموده كه زيارت حضرت امام رضاعليه السلام در اين روز افضل اعمال مستحبّه وآكَدِ آداب است .
